ROUSSEAU’NUN HAYATI VE EMİLE

Rousseau, 28 Haziran 1712'de Cenevre'de dünyaya geldi. Boş vakitlerinde dans dersi vererek gelirini arttıran bir saatçinin ikinci oğludur. Doğumdan on beş gün sonra annesini kaybeden Rousseau, on yaşına kadar babasının yanında halasının bakımı altında kalmıştır. Jean'a okumayı ve edebiyatı babası öğretmiştir. Babası 1722 yılında sürgüne gitmek ya da hapise girmek arasında seçim yapmak durumunda kalmış, çocuklarını erkek kardeşinin yanına bırakarak Lyons'a kaçmıştır.

 

 

Bernard Amca’nın Jean Jacques yaşında bir oğlu vardır. İkisini de eğitimleri için kasaba papazının yanına gitmişlerdir. Lambercier adındaki papaz, otuz yaş kızkardeşiyle yaşmaktadır. Bu kadına görür görmez aşık olan genç Rousseau'nun bu çocukça tutkusunun, bütün hayatı üzerinde güçlü bir etkisi olduğu düşünülebilir. Bu dönemden sonra amcasının yanına dönen Rousseau, önce çıraklık yapmış, daha sonra da bir oymacının yanına girerek burada üç yıl çalışmıştır.  Yumuşak davranışlı ve değişken karakterli bilinen JJ’a  oyma atölyesinin aşırı pratik havası uymamıştır.  Bu atölyede çizim yapmayı öğrenmiştir, ama diğer çıraklardan çalmayı ve yalan söylemeyi de öğrenmiştir. Rousseau, buradan kendisine ağır işler yüklendiği ve onurunun kırıldığı gerekçesiyle kaçmıştır. Buradan ayrıldıktan sonra Rousseau, yarım kalan din eğitimini tamamlamak için Bayan De Warens adında varlıklı bir kadının himayesine girmiştir. Bu yıllarda Bayan Warens yirmi sekiz, Rousseau ise on sekiz yaşındadır. Warens'e ilgi duymasının yine hiç tatmadığı anne sevgisinin eksikliğinden olduğu düşünülmektedir.

 

 

1741 yılında öğretmenlik yapmak için Paris'e gelen Rousseau, boşuna geçen yıllarından sonra dehası kendini göstermeyi başardı. Paris'te Encyclopedie'nin editör yardımcısı Diderot ve Dupin ailesi aracılığıyla Venedik'teki Fransız elçiliğinde sekreterlik görevine atandı ancak yeniden Paris'e döndü.

 

 

1742 yılında Therese de Vasseur adında bir terzi kadınla evlendi. İtiraflar adlı eserinde kadından çirkin, cahil, budala ve hor görülecek bir kadın diye bahseder.  Masraflarından kurtulmak için yetimhaneye bırakılan beş çocuğu oldu. Rousseau, çocuk yetiştirilmesi ve eğitilmesi üzerine son derece akla yakın ve denemeler yazmıştır.

 

 

Bu dönemde sürekli yazan Rousseau, Dijon Akademisi için yazdığı ''Sanatın İlerleyişi Ahlakın Yozlaşmasına Mı Yoksa Arınmasına Mı Yardım Etmiştir” denemesi büyük başarı elde etti. İkinci başarısı bundan da büyük oldu; bir opera “Le Devin du Village” adlı oyunun oynanması üzerine kendisine sürekli bir gelir getirmesi ve saraya girmesi teklif edildi. Ancak saray çevresinde dönen entrikalar ve insanların yüzünden, bütün para sıkıntılarının sonu olacak bu geliri ve saray çevresi reddetti. Böylece ilk olarak savunduğu ilkelere uygun davranmış oluyordu.

 

 

Rousseau’nun bir sonraki çalışması “İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı" 1755 yılında yayınlandı. Bu çalışmasını 1760 yılında yazdığı romanı “Julie veya Yeni Heloise”, en önemli politik çalışmalarından biri olan ve Hollanda'da basılan “Toplum Sözleşmesi” ve 1772'de yazdığı “Emile” adlı romanı izledi. Ancak “Emile” adlı romanına el konuldu ve bu romanı yakıldı.

 

 

“Emile” dini çevreler tarafından tepkiyle karşılanırken, Paris parlamentosu, kitapta yer alan dini bölümlerin yakılması ve Rousseau’nun tutuklanması kararını verdi. Rousseau İsviçre’ye kaçmak zorunda kaldı. Aynı yasaklar Cenevre’de de geçerliydi. Önce Paris’e, oradan Bern’e sığındı ama her seferinde Rousseau’yu sürgün cezası bekliyordu. 1763 yılında hem “Emilie” hem de “The Social Contract” adlı eserleri yakılınca Cenevre vatandaşlığından çıktı. Rousseau daha sonra edebî tartışmalarına Voltaire ile devam etti. Rousseau'nun politik görüşleri Korsika için 1765 yılında hazırladığı anayasada ve 1772 yılında yazmasına rağmen 1782 yılında yayınlanan “Considerations sur le Gouvernement de Pologne et sur sa Reformation Projetee” adlı eserinde açıklanmaktadır.

 

 

David Hume’un daveti üzerine 1766’da İngiltere’ye geçti. Ne var ki tıpkı Diderot ve Voltaire’le olduğu gibi Hume ile de kapışınca bir yıl sonra yeniden Fransa’ya dönmek zorunda kaldı. 1770 yılında Fransa'da ikamet etme hakkını yeniden elde eden Rousseau 1776 yılında İngiltere'yi ziyaret etti. Bir süre adını gizleyerek yaşadı. Bu tarihlerde Fransa, çalışmalarına hoşgörü gösterdi. 1778’de Ermonoville’e yaptığı bir seyahat sırasında öldü. Kemikleri, Fransız İhtilali’nden sonra mezarından çıkarılarak Paris’teki Pantheon’a taşındı.

 

 

Rousseau, Aydınlanma Dönemi’nin önemli yazarlardandır.  Fransız İhtilali’nin yaşanmasına neden olmuş bireylerden birisidir. Fakat Fransız İhtilalini göremeden ölmüştür.

 

 

NATURALİZM VE EĞİTİM

Rousseau’nun Emile bir çocuk büyüyor adlı eserindeki eğitim anlayışı natüralizmdeki eğitim anlayışı kapsamına dahildir.

 

 

Naturalizm’e göre eğitim, “kişinin doğal olgunlaşmasını arttırma ve onun bu özelliğini göstermesini sağlama işidir” şeklinde tanımlanmaktadır. Naturalizm’de istendik davranışlar; doğaya uygun olan, insanın doğal gelişimini kolaylaştıran davranışlardır. Bilimsel yöntemle elde edilenlerdir.

 

Öğrenci merkezli ve demokratik bir eğitim programı düzenlenmelidir. Kişi, doğal bir ortamda öğreneceklerini ilgi ve yeteneğine göre seçmelidir. Öğrenci hazır bilgiye konmamalı, tersine o bilgiyi keşfederek öğrenmelidir. İnsan eğitimi, insana uygun olmalıdır. Öğrenci anlayamadığı toplumsal olay ve değerlerden uzak tutulmalıdır; çünkü öğrenme ancak mantıklı olunca ve anlaşılınca gerçekleşir (Horjaco, 2002).

 

EMİLE VE ESERİN YAZILDIĞI TOPLUMSAL DÖNEM

Emile, edebi olarak büyük bir önem taşımasa da romanın bilimsel bir metin olarak kurgulanışı, algılanışı ve gerçek hayat üzerindeki etkileriyle ve içerdiği felsefi düşüncelerle ilgiye değer bulunmuştur. Muhafazakâr çevrelerce yakılmak istenen, çoğu pedagog tarafından ise uygulanmaya kalkışılan Rousseau’nun önerileri, hayata geçirilebilecek türden olmasa da, bir ütopya olarak nitelenebilecek bu radikal eğitim paketiyle, o anda var olan eğitim sisteminin insanlar üzerindeki olumsuz etkilerini göstermek istemiştir.

 

 

Rousseau’nun manifestosunu yazdığı romantizm akımı Avrupa entelektüel hayatını oldukça etkilemiştir. Onunla aynı tarihlerde İngiltere’de başlayan Gotik edebiyat, Almanya’da Schiller ve Goethe hep romantizmle yoğrulmuştur. Mevcut hayata bir tepki, eskinin pastoral günlerine bir özlem olarak özetlenebilecek romantik anlayış, ifadesini Aydınlanmacı düşüncelerde bulan modernizmin şafağında modernizme yönelen sert bir eleştiri olarak önemlidir. Ancak, her ne kadar Rousseau, erken dönem bir romantik olarak bu tarz bir gericiliğe düşmemişse de, modernizme karşı eleştirel tutumlarıyla romantiklerin büyük bir kısmı Avrupa’yı saran devrimci duruma muhalif kalmışlardır. Başta Rousseau olmak üzere bütün romantiklerin toplumsal meselelere yönelik acı anlatıları, uyarıları vardır ama çözüm önerileri fazlasıyla naiftir. Hatta Mary Shelley’in “Frankenstein”ındaki gibi kırlara kaçışta bulurlar kurtuluşu. Ya da tekrar Rousseau’ya dönersek, doğaya uyumluluk yeterli olabilecektir güzel bir toplumsal hayat için...

 

 

Rousseau, Emile (1762) adlı yapıtının en olgun, en başarılı yapıtı olduğunu düşünmektedir. Bunun en temel kanıtı öz-değerlendirmesini yapmak amacıyla 1772 ile 1776 yılları arasında yazdığı (Rousseau Judge of Jean-Jacques: Dialogues) adlı çalışmasında açıklıkla görülmektedir. Rousseau burada kendisini gerçek anlamda kavramak isteyenlere düşüncelerini en derin, en kapsamlı biçimde dile getirdiği Emile adlı yapıtına bakmalarını önermektedir.

 

 

Emile’in kaleme alınma sebebi Rousseau’nun  babası tarafından kötü yetiştirilmesi, adeta serseri bir hayata itilmesi midir? bilemeyiz; fakat hayali bir erkek çocuğu (Emile)’i evlat edinmesi  ve kitapta “nasıl çocuk yetiştirilir?” in yanı sıra “nasıl iyi baba olunur?” cevabını vermeye çalışması böyle bir ihtimali akla getirmektedir.

 

 

Emile tamamen doğal yöntemlerle yetiştirilen bir çocuktur; beslenmesinden yaşadığı yere, oyuncaklarına aldığı eğitime ve hastalandığı zaman uygulanan tedavi yöntemine kadar her şeyin doğayla uyum içinde olduğu böyle bir yaşam tarzı katkı maddeli, hormonlu gıdalardan kaçınan, bitkilerle tedavinin önemine inanan günümüz insanın beklentileriyle de uyuşmaktadır.

 

 

Rousseau, insan kavramını ele alırken bu problemin sosyolojik, felsefi, hukuksal, tarihsel, ekonomik ve antropolojik yönleriyle çözümlemede bulunmaya gayret eder. Bunun için, ilk iş olarak insanın diğer varlıklardan farklı olduğunun bilincinde olarak, ideal bir insan tiplemesini ortaya koymaya çalışır. Bunu yaparken, insanın kökü, insanın nereden geldiği, nasıl oluştuğu, nasıl bir evrim geçirdiği sorunlarının tartışmasına, değerlendirmesine fazla girmeden daha çok insanın doğal yaşam dediği dönemle işe başlar.

Kitap beş bölümden oluşmaktadır:

-Doğuştan ilk çocukluk çağının sonuna kadar (0-2 yaş),

-Çocukluğun ikinci devresi: Konuşkan çocuk çağı (2-12 yaş),

-İlk gençlik çağı (12-15 yaş)

-Buluğ çağı (15-20 yaş)

-Evlilik ve usluluk dönemi (20-25 yaş)

Birinci Bölüm

Emile kırsal bir bölgede, anne sütü ile beslenerek büyür. İlk bölüm, Emile’in dıştan ilk çocukluk yaşına kadar olan süreyi kapsamaktadır.

 

 

Doğuştan İlk Çocukluk Çağının Sonuna Kadar  (0-2 Yaş): İnsan zayıf doğar. Bu nedenle insanın eğitimi doğumu ile başlatılmalıdır. Çocuğun ilk öğretmeni annesidir. Baba ise evine bağlı olmalıdır. Bu dönemde çocukların özgürlüğünü kısıtlayıcı her türlü uygulamadan kaçınılmalıdır. Çocuğu korumak adına çocuğu doğasından uzaklaştırmak onu, iyi yaratılışından koparmak demektir. Çocuk ağladığında, hastalandığında, yemek yerken, konuşmaya başladığında yapılan bazı yanlış uygulamalar; çocuğun kötü yetişmesine neden olmaktadır. Örneğin; çocuk ağladığında sebebini tam olarak anlamadan onun hoşlandığı şeyleri yaparak ya da tam tersi onu korkutarak susturmaya çalışmak, ya çocuğun başkalarına hükmetme ve zorbalığı öğrenmelerine ya da baskı ve korku altında ezilen zayıf bir karaktere sahip olmalarına neden olmaktadır.

 

 

Rousseau, çocuklarınız ağlayınca telaşlanmayın, der. Çünkü ağlayan çocuk kendisini kuşatan dünya ile iletişim kurmaya çalışmaktadır. Ağlamalar çocuğun sosyalleşme yolundaki ilk adımıdır.

 

 

Rousseau, annelere ve öğretmenlere söyle seslenir: Çocuğu kurallar içinde boğmayın. Örneğin, yemeğini ne zaman yemek istiyorsa o zaman yesin. O mekanik bir aygıt değildir ki hayatı dakikalarla düzenlensin. Onun hayatı ihtiyaçlarına göre düzenlenmelidir.

 

 

Siz bebekliğinden itibaren çocuğunuzla nasıl konuşursanız o da sizinle öyle konuşacaktır. O nedenle çocuğunuzla bol bol konuşmanız iyi olur. Çocuğun yürümesini ve ilgisini çeken şeylere dokunmasını da teşvik etmek gerekir. Böylece kendisinden başka cisimlerin de var olduğunu öğrenir.

 

 

Yürüyüp yoruldukça istediklerine ulaşmak için çaba sarf etmesi gerektiğinin farkına varır. Anne babalar çocuklarının bir hizmetçisi olmaktan vazgeçmelidirler. Doğal olarak onlara yardım etmeli, gerek zeka gerek kuvvet bakımından maddi ve manevi ihtiyaçları giderilmeli, iyi bir eğitim vererek eksik yönlerini tamamlamaları sağlanmalıdır.

 

 

Çocuklar ihtiyaç duydukları her an bizi yanlarında bulacaklarından emin olmalıdırlar. Fakat çocuklara yapılan yardımlar akılcı ve gerekli yardımla olmalıdır. Yetişkinler gereksiz bir arzuya yol açacak davranışlardan kaçınmalıdırlar. Yani çocuklara gerçek anlamda özgürlük verip az hükmetmek, baskıcı ve aşırı korumacı olmaktan vazgeçip kendi kendilerine is başarmalarına olanak vermek ve son olarak da başkalarına boyun eğen bir kişiliğe sahip olmalarını engellemek şarttır.

 

 

İkinci Bölüm

Emile’in beş ile on iki yaşları arasında geçer. Bu bölümde Rousseau yetim kalan çocuğu himayesine alır, onun öğretmeni olur. Rousseau, çocuk on iki yaşına gelene dek onun hayatına karışmaz. Emile, doğayla iç içe doğayı gözleyerek büyür. Emile'e ne din, ne ahlak, ne bilim, ne sanat konusunda bir bilgi verilmez. Çocuk herhangi bir otoritenin baskısından uzak tutulur.

 

 

Çocukluğun İkinci Devresi: Konuşkan Çocuk Çağı (2-12 Yaş):  Rousseau bu dönemde çocuğun geleceği için eğitilmesini, “erişebileceği kesin olmayan belirsiz bir gelecek için bugünü mahveden bir eğitim” olarak görüyor. Ona göre “Bu eğitim anlayışı, çocuğu türlü zincirlerle bağlayarak ve elde edeceği belli olmayan mutluluklara kavuşacağı iddiasıyla çocuğu sefalete mahkum ederek işe başlar. Böyle bir eğitim, gayesi düşünüldüğünde mantıklı kabul edilebilir; ancak ben yine de boyunduruk altında alınmış kürek mahkumlarını andıran çocukların halini çok içler acısı buluyorum. Bu abartılı ilgi çocuğun neşe ve oyun çağını, cezalar, tehditler ve esaret içinde geçirmesine neden olur.”

 

 

Çocuk kendisini yetiştirenlere muhtaç ve tabi olmalı; ama esir olmamalıdır. Çocuğun yetişkinlere muhtaç ve tabi olmasının sebebi kendisi için faydalı ve zamanlı olan şeyleri ancak onların takdir edebilmesinden kaynaklanır.

 

 

Çocuklar, yaratılışlarının gerektirdiği şekilde davranabilmeleri için serbest bırakılmalıdır. Ancak bu  şekilde gelişimleri doğal bir yol izlemiş olur.

 

 

Çocuk özgürlüğü hem kendi hareketleri içinde hem de anne-babasının hareketleri içinde aynı derecede hissetmelidir. Çocuğun özgür bir ruha sahip olması için, onun ihtiyaçlarının bebekliğinden itibaren zamanında ve yeterince karşılanması gerekir.

 

 

Çocuğun arzuları, istediği için değil, gerçekten ihtiyaç duyduğu için karşılanmalıdır. İtaat edince kazandığını görürse, ileriki yaşamında da tüm isteklerini aynı yöntemle elde etmeye çalışır.

 

 

Çocukların her durumda dürüst davranmalarını sağlamak için ebeveynlerin de onlara dürüst davranması, şeffaf bir iletişimi benimsemesi ve onlara ağır gelecek görevler vermekten kaçınması gerekir. Ceza korkusu ile affedilmek ümidi arasında gelgitler yaşayan çocuklar ebeveynlerin söylediklerini onaylıyor gibi görünseler de aslında ikna olmamışlardır. Bu şekilde bir  davranış her şeyden önce, hiçbir boyutuyla hissedemedikleri herhangi bir  vazife duygusunu çocuklara zorla yükleyerek onları rahatsız eder ve anne-babayı sevmelerine engel olmuş olur. Üstelik bu davranış onları sinsi davranmaya, yalancı ve sahtekar olmaya iter. Çünkü çocuklar ya vaat edilen ödülü almak ya da cezadan kurtulmak için ahlaki olmayan bu yöntemlere başvururlar.

 

 

Çocuklar söylenenleri değil yapılanları örnek alır. Ona uzun nutuklar çekerek ders vermek yerine, öğrenmesi istenilen güzel davranışları anne-babasında görmesi sağlanmalıdır. Ve söylenilenlerle yapılanlar birbirleriyle çelişmemelidir.

 

 

Çocuğun eğitiminde ceza yöntemi kesinlikle kullanılmamalıdır. Vicdan ve ahlak kavramlarını anlamayacak yaştaki çocukları ahlaka aykırı davrandı diye cezalandırmak doğru değildir. Çocuğunu sıkı bir disiplin altında yetiştiren anne-babalar bir çocuğun ne kadar baskı altında kalırsa, üzerinden baskı kalktığında o kadar taşkınlaştığını bilmelidirler.

 

 

Çocuklara cezalar “ceza” olarak uygulanmamalıdır. Bu cezalar yaptıkları kötü hareketin doğal sonucuymuş gibi o hareketin hemen ardından gelmeli. Örneğin; çocuk camı kırdığında ona bağırıp azarlamak yerine camı kırılmış odada bulunmasını sağlamak ve yaptıklarının sonuçlarıyla baş başa bırakmak gerekir.

 

 

Çocuklara baskı yapmak onlara yalan söylemeyi öğretmekten başka bir şey değildir. Çocukları, çarçabuk sıkı düzene koymak idare etmek ve eğitmek isteyen ebeveyn, her şeyin bu kadar kolay halledilmeyeceğini anlıyor; ama sırf “çocuk dersini öğrensin de varsın yalan söylesin; cahil ve dürüst olacağına bir şeyler bilsin de yalancı olsun; ne önemi var” diye düşünüyorlar.

 

 

Ebeveynin çocuklarını başkalarıyla kıyaslamamalıdır. Çünkü bu tür davranışlar, ondaki benliği yani öz saygıyı zedeler. İnsan hayatının en önemli çağı, doğuştan 12 yaşına kadar devam eden mesafe arasındadır. Bu dönemde, bütün hata ve kötü huylar filizlenir ki, onları yok etmenin hiçbir çaresi ve vasıtası yoktur.

 

 

Çocukların okumayı öğrenmeleri için yapılacak ilk şey, onlarda okumayı öğrenme arzusu uyandırmaktır. Çocuklar okumayı öğrenmeyi büyük bir şevkle öğrenmek istiyorsa, herhangi bir yöntemle öğrenecektir zaten. Çocuğun bir konuya karşı ilgisini uyandırmak onu gayesine taşımakta en etkili yöntemdir.

 

 

Rousseau’ya göre iyi yetiştirilmiş bir çocuk 12 yaşına geldiğinde; faydasız hiçbir  şey söylemez.  Yaşı itibariyle fikirleri sınırlıdır; fakat berraktır. Ezberden bir şey bilmez; ama tecrübeyle çok şey öğrenmiştir. Dışarıdan kafasına zorla tıkılmış nutuklardan ve uydurma düşünüş tarzlarından uzaktır. Onun kafasında ne varsa dilinden de o çıkar; samimi ve dobradır, hareketleri kişisel eğilimlerini yansıtır ve kendi yaşına uygun ahlaki bilgilerle donanmıştır. Özgürlüğün, mülkiyet hakkının hatta sözleşmenin ne olduğunu bilir.

 

 

Bir yardıma ihtiyaç duyuyorsa bunu ilk karşısına çıkan kişiden derhal isteyecektir. Bu kişinin bir hizmetçi ya da kral olması hiç fark etmez. Çünkü onun gözünde henüz bütün insanlar eşittir. İnsan olmanın iyilik yapmayı ve cömert davranmayı gerektirdiğini bilir. İfadeleri sade ve durudur. Sesi, bakışı, jestleri, iyilik görmeye de, reddedilmeye de aynı derecede hazırlıklıdır. Hassas, zayıf; ama hür bir varlık, şefkatli ve acıyan bir  tavırla, iyimser ve kuvvetli bir varlıktan nasıl yardım isterse o da öylece bir rica tavrı taşır.

 

 

Üçüncü Bölüm

Emile'in 15 yaşına kadar olan hayatı anlatılmaktadır. Ona aktarılan bilgiler kitabi olmaktan çok, kendisinin gözlemleyeceği deneyler tarzındadır. Fizik ve coğrafya ekseninde dönen bu eğitimle amaçlanan, çocuğun hayal gücü ve akıl yürütme yeteneğini geliştirmeye çalışmaktır. Mesleki beceri olarak ise sadece marangozluğu öğrenir. Rousseau'ya göre bu beceri hiçbir şeyi olmasa dahi çocuğun hayatını sürdürebilmesi, karnını doyurabilmesi için yeterlidir. Bu dönemde çocuğun hiçbir kitabı okuması istenmez çünkü kitaplar çocuğun doğal gelişimini engelleyebilir. Çocuk sadece Daniel Defoe’nun, doğal insan davranışlarını anlatan “Robinson Crusoe” isimli romanını okur.

 

 

İlk Gençlik Çağı (12-15 Yaş): İlk gençlik çağına kadar hayat, bir çocuk için acizliklerle doludur. Ancak, çocukluktan çıkışla birlikte, yeni edinilmiş kuvvetle, henüz yeni yeni artmaya başlayan ihtiyaçlarını rahatlıkla karşılayabilir. Ancak, çocuklukla gençlik arasında sıkışmış olan bu dönemde ona bir yetişkin gözüyle bakılırsa pek zayıf olduğunu görülür, bir çocuk gibi bakılırsa da yeterince güçlü olduğu anlaşılır.

 

 

Bir insanı zayıf hale sokan ihtiraslarıdır ve insana verilen güçle bunları tatmin edebilmek çok zordur. O halde arzularımızı azalttığımız zaman yani ancak yapmaya gücümüz yetenleri gerçekleştirdiğimiz zaman daha kuvvetli oluruz.

 

 

Eğitim anlayışı çocuklara çok şey öğretmek üzerine kurulu değildir. Onların kafasına ancak açık seçik ve doğru fikirlerin girmesine izin vermesini, çocuğun aldanmasını, yaptığı hatalardan ders almasını ve gerçekleri öğrenmesini ister. Rousseau bilgiye saplanıp kalmış insanları şöyle betimlemiştir; “Bilgi toplama aşkıyla büyülenmiş, durmasını bilmeden, oraya buraya koşturan bir adam gördüğüm zaman, onu deniz kenarında midye kabukları toplayarak yüklenen fakat yeni gördüklerine karşı iştahlanarak kucağındakileri atan, sonra bir başkasını görünce az önce gördüğünü fırlatan ve bu şekilde bıkıp usanıncaya kadar devam eden ve en sonunda her şeyi atarak eve boş dönen bir çocukla karşı karşıya olduğumu zannediyorum.”

 

 

O çocuklara bilimi öğretmek değil, sevdirecek hazlar vermek, bu sağlandıktan sonra da öğrenme yöntemlerini göstermek gerektiğini savunur. İlk gençlik çağı, çocuğun aynı konu üzerine yavaş yavaş yoğunlaşmasını sağladığı bir dönemdir. Fakat çocuğun bir konu üzerine yoğunlaşması için ondan haz alması ve ilgi duyması gerekir, zorlama hiç bir şekilde kabul edilebilecek bir metot değildir. Önemli olan çocuğun bir şeyi gerçekten istediği için öğrenmesidir. Çocuk soru sorduğunda, merakını doyuracak kadar değil, besleyecek kadar cevap verilmelidir, der.

 

 

Çocuk söylenilen şeylerin kendisi için faydalı olduğunu hissetmiyorsa ve anlamıyorsa zorlamak gereksizdir. Çocuk emirle hiçbir şey yapmamalıdır. Eğer emirler olmadan hiçbir işi başaramıyorsa, hayatı boyunca başkaları tarafından idare edilmeye mahkumdur. Çocuğa faydalı olan ve yaşına uygun olan her şeyi öğretmeye gayret etmelidir. Çocuğa bugün gerekli olanlar yerine, erişeceği pek kesin olmayan bir yaşın eğitimi verilmemelidir.

 

 

Emile (1762) adlı kitabında La Fontaine'nin Fabl'lerinin çocuk için uygun olmadığını düşünürken, Robinson Kruze'yi çocuklara okutmanın önemini vurgulamıştır.

 

 

Ona göre ebeveynlik ve öğretmenlik sanatı, çocuğun dikkatini önemsiz olay, insan ve nesnelerden uzaklaştırarak onu toplumun işleyiş düzeni hakkında sağlıklı hüküm yürütebilecek ve insanlarla iyi ilişkiler kurabilecek olgunluğa yaklaştırmaktır. Örneğin; zengin bir evde ihtişamlı bir sofra etrafında otururken çocuğa sorulacak “Sofrada gördüklerin buraya gelene kadar kaç elden geçmişlerdir?” sorusu bile çocuğun bu konu üzerinde düşünmesini sağlayacaktır. Çocuğun kafasında oluşan bu düşünceler, onu ihtişamlı sofranın etkisinden kurtarıp bu ziyafetin tertibi için kaç ülkenin haraca kesildiğini, belki milyonlarca insanın çalıştığını, herkes burada sınırsızca yemek yerken belki bazı ülkelerde insanların açlıktan öldüğünü düşünecektir. Çocuk bir meslek sahibi olmalıdır. Çünkü insan ihtiyacı olan her şeyi kendisi üretemez. Toplumun refahı ve huzuru için ürettiğini diğer insanların hizmetine sunması gerekir. Bu nedenle bir meslek sahibi olmalıdır.

 

 

Dördüncü Bölüm

Emile’in iç dünyasını geliştirmeye, sağlıklı bir ruh hali kazanmasına yönelik eğitimine ayrılmıştır. Genç bir erkek olan Emile artık dostlukların önemini, acıma hissini insanlarla eşit ilişki kurmayı ve dini inançları öğrenmeye başlar. Yunan klasikleri ve tarih kitapları okur. Kitabın kilise tarafından yasaklanmasına, lanetlenmesine sebep olan bu bolümde Rousseau'nun Emile anlattığı Tanrı inancı, kilisenin dogmatik öğretisiyle çelişmektedir. Bu bölümde ayrıca Sophie ile tanışır. Sophie de düşünsel ve duygusal gelişimini tamamlamıştır.

 

 

Ergenlik Çağı (15-20 Yaş): İnsanın gerçek kişiliği bu çağda oluşmaya başlar. Çocuk huylarını değiştirir, sık sık kızar ve düşünce heyecanları geçirir. Bu etkiler altında disiplin kabul etmez olur, kendisini idare etmek isteyen hiç kimseye  aldırış etmez, rehberini tanımaz ve kısacası idare edilmek istemez. Aynı zamanda da çok hassastır, nedensiz yere üzülür ya da değersizlik duygusuna kapılır.

 

 

Çocuk duygularıyla hareket etmeye başlar. Çocuklarda doğan bu hassasiyeti beslemek, körüklemek ve doğal akışı içinde yönlendirmek için;

- Çocuk kalbinin hassasiyetini genişletecek ve başka varlıklara yayacak konu ve fırsatlar hazırlamak,

- Çocuk kalbini sıkan ve daraltan her ne varsa uygun yöntemlerle bertaraf etmek ve iyilik, acıma gibi insanlarca sevilen çekici ve iyi ihtirasları canlandırmak,

- Haset, kıskançlık ve kin gibi kötü ve vahşi ne kadar ihtiras varsa bunların doğmasına engel olmak gerekir.

Genç, öğretmeni tarafından sevildiğine, kendisinin mutluluğu ve iyiliği için çalışıldığına ve öğretmeninin bu iyilik ve mutluluğun ne şekilde temin edilebileceğini bilen akılı ve bilgili bir adam olduğuna kanaat getirmelidir.

Öğretmen;

- Öğrenci gibi saf ve samimi olmalı,

- Öğrencisinin sürüklenmekte olduğu tehlikeleri haber vermeli,

- Bu tehlikeler, hiddetsiz, abartısız ve gereksiz ayrıntıdan kaçınarak göstermeli,

Bir zorunluluk olmadıkça nasihatlerine buyurgan bir görüntü vermekten sakınmalıdır.

 

 

Gençler hata yaptıklarında onlarla iletişim kurarken öğretmen; öğrenciyi serbest bırakıp takip ederken, kendisine yasaklanmış olan hareketlerden ne zaman vazgeçeceğini veya bu hareketlerde ısrar edeceğini önceden anlamalıdır. Her taraftan onu tecrübe dersleriyle kuşatmasını bilmeli ve büyük tehlikelere asla yanaştırmamalıdır. Tehlikeler içine düşmeden önce ikaz etmeli ve düştükten sonra da asla azarlamamalıdır.

 

 

Ergenlere çocuk muamelesi yapılmamalıdır. Bir arkadaş, yetişkin bir insan olarak görülmelidir. Bu dönem çocuğa verilecek direktifleri Rousseau şöyle belirlemiştir; Her ikimizin de zamanımızı şimdiye kadar ne şekilde kullanmış olduğumuzu gözden geçirmek, onun ve benim kimliklerimizi ayrı ayrı ortaya koymak, birbirimize borçlu olduğumuz şeyleri araştırmak, birbirimize verdiğiniz sözleri, becerilerinin gelişme derecesini, bundan sonra aşmak zorunda olduğu yolu, yolda karşılaşacağı zorlukları ve bu zorlukları aşarken hangi araçları kullanabileceğini kendisine yardım edebileceğim hususları, kendi başına neler yapabileceğini, içinde bulunduğu buhranlı dönemi, kendisini sarmakta olan yeni tehlikeleri, doğmak üzere bulunan zevklerinin kendisini götüreceği yerleri açıkça göstermek.

 

 

Beşinci Bölüm

Beklenen evlilik gerçekleşir. Ancak daha öncesinde, eğitiminin son aşaması olarak Emile iki yıl süren bir Avrupa gezisi yapar, dönüşünde evlenirler. Doğan çocuklarının ardından, Emile’ in öğretmeni onları kendi hayatlarını yaşamaya gönül rahatlığıyla bırakır. Aldığı iyi eğitim sayesinde, soylu ve zengin olan Emile için gelecek aydınlık görünmektedir.

 

 

Kız Çocuklarının Eğitimi: Usluluk ve Evlilik Dönemi (20-25 yaş). Rousseau’ya göre; kadınla erkek aynı şekilde eğitilemez. Çünkü kadınlarla erkekler vücut, mizaç ve karakterleri bakımından farklı yaratılmışlardır. Kadınla erkeğin görevlerinin gayesi ortaktır, fakat bu süreçteki görevleri farklıdır. Bir insanı doğru yola yönlendirmenin en iyi yöntemi tabiatın çizdiği yoldan ayrılmamaktır.

 

 

Kadın eğitimi erkeğe göre ayarlanmalıdır. Kadınlar birçok şey öğrenmelidir; fakat kendilerine faydalı olacak şeyleri öğrenmeleri daha iyi olur.kadın ile erkek birbirleri için yaratılmıştır; fakat karşılıklı ilişkileri eşit değildir.  Kadınlar olmazsa erkekler yaşayabilir ancak kadınlar için aynı şey geçerli değildir. Kendilerine gerekeni elde etmek, hatta cinsiyetlerinin gerektirdiği konumda bulunabilmek için erkeklerin yardımına ihtiyaçları vardır.

 

 

Her şeyden önce, çocukların sağlıklı ve kuvvetli olması annelerin sağlam bünyesine bağlıdır. Erkeklerin ilk eğitimi kadınların özenine ve ilgisine bağlıdır. Bu yüzden kadın eğitimi ile erkek eğitimi arasında yakın bir ilişki vardır. Kadınların görevleri her zaman erkeklerin hoşuna gitmek, onlara faydalı olmak, kendilerini onlara saydırmak ve sevdirmek, küçükken büyütmek, büyüyünce onlara bakmak, nasihat vermek, teselli etmek, hayatı zevkli ve sevimli bir hale sokmaktır.

 

 

Her kadın kendisini erkeğe beğendirmek ister ve bunu istemeye mecburdur. Kız çocuklar küçük yaştan itibaren süslenmeyi severler. İstisnasız hemen bütün küçük kızlar okumayı ve yazmayı istemeyerek öğrendikleri halde dikişe karşı büyük bir heves ve arzu gösterirler. Çünkü büyüyüp genç olacaklarına dair hayaller kurarlar ve şimdi öğrendiklerinin günün birinde kendilerini süslemek hususunda işe yarayacağını düşünürler.

 

 

Kız çocukları daha sıkı bir disiplin altına alınmalıdır. Anne yaptırmak istediği her şeyin sebebini kızına hissettirebilmelidir. Yani çocuk yapacağı işin faydasını önceden görebilmelidir. Kız çocuklarının zekası erkek çocuklarınınkine göre daha erken geliştiği için iş daha da kolaylaşır. Hiçbir faydası olmayan bilgiler öğretilmemelidir.

 

 

Bir kadının en önemli özelliği itaat etmeyi bilmesidir. Disipline alıştırılan bir kadın itaat etmekte zorlamaz. Küçük yaştan itibaren itaat etmeyi, haksızlığa dayanmayı, şikayet etmeden bu duruma katlanmayı bilmelidir. Kadın cinsine ait her görevi becerebilmelidir. İyi bir ev kadını ve anne olmak amacıyla yetiştirilmelidir. Sağlam bir zekaya, yumuşak bir mizaca sahip olmalıdır. Terbiyeli ve nazik olmalıdır. Hak ve görevlerini bilmelidir (Rousseau, 2006, Çev. Akagündüz).

 

ROUSSEAU’da Doğa Durumu

İki tür eşitsizlik vardır;

Doğal eşitsizlik,

Manevi-politik eşitsizlik.

Doğa durumu ve toplum durumu ayrımıyla bu ikisinin birbirinin devamı olmadığını ortaya koymaya çalışır. İnsanın doğasından gelenle sonradan edinilen özellikler arasında ayrım kurulmalı.

Rousseau’nun doğa durumu anlayışının iki ekseni var: yalıtılmışlık ve sınırlı gereksinimler. Bunun da iki temel doğa yasası var:

Kendini korumak- Özsevgi

Merhamet duygusu:

Türün kendini koruması: Adalet duygusu

Barış içinde yaşama.

Doğal insanı hayvandan ayıran iki özellik:

Özgürce seçim yapma: Doğa durumunda tümüyle özgür ve eşit.

Gelişme: Doğal insanda gizilgüç.

Doğa durumunun temel ilkesi dolayımsız birlik.

 

İyilik-Kötülük Ve Çocuk Eğitiminin Önemi

Rousseau, eserin birçok yerinde iyilik-kötülük ikilimi bağlamında insan doğası hakkındaki görüşlerine yer vermektedir. Rousseau'ya göre yaratıcının elinden çıkarken her şey iyidir ancak, insanlar her şeyi kötüleştirmekte ve çirkinleştirmektedir. Çocuğun eğitimi de bu bağlamda önemlidir. Aslen iyi doğan çocuk kötü bir eğitimle bozulabilir, kötü olabilir. Rousseau'ya göre iyi eğitim verirseniz iyi, kötü eğitim verirseniz kötü çocuk yetiştirirsiniz.

 

 

Anne ve Babanın Rolü

Yazar Emile isimli eserinde 18. yüzyılda Fransa'da annelerin çocuklarının bakımı için sütnine tutmalarını şiddetle eleştirmektedir. Yazara göre çocuk ve anne arasındaki ilk ilişkiler çok önemlidir. İlk öğretmen annedir. Zorunlu engeller dışında, çocuğu mutlaka anne emzirmelidir ve çocuğuyla herkesten önce kendisi ilgilenmelidir.

 

 

Babanın görevi ise, topluma uygar insanlar ve devlete iyi vatandaşlar yetiştirmektir. Baba evine bağlı olmalı eşi ve çocuklan ile ilgilenmelidir. Zaten anne eğer evine bağlı olur ve çocuğu da iyi yetiştirmeye uğraşırsa baba evine bağlanacak ve evinde mutlu olacaktır.

 

 

Rousseau anne, baba ve öğretmenleri kurallar konusunda da uyarmaktadır. Yazara göre fazla kural koymak çocuğu asileştirir. Çocuk doğal yaşamalıdır. Acıktığı zaman yemeli, uykusu geldiğinde uyumalıdır. Bu ihtiyaçlar doğaldır ve çocuk eninde sonunda kendi rızasıyla bu ihtiyaçlarını tatmin etmek isteyecektir. Zorlamanın bir anlamı yoktur.

 

 

Öğretimin yaparak-yaşayarak ve çocukta merak yaratmak suretiyle olması gerektiğine değinen Rousseau bu öğretim yöntemine bir örnek de vermektedir. Örn: Doğmakta olan güneşi, çocukla birlikte seyrediniz. Sonra çocuğu, gördüklerini hazmetmesi için kendi haline bırakın. Bir müddet sonra gerçekten merak ediyormuş gibi şu soruyu yöneltin; "Dün güneşin şuradan battığını ama bu sabah aynı yerden doğduğunu düşünüyorum. Sence bu nasıl olabilir?“ Sonra çocuğu yine kendi haline bırakın. Çocuk merak edip size soracaktır.

 

 

Bu örnekte çocuk merak etmekte, sorgulamakta ve öğrenme ihtiyacı hissetmektedir. Anlamlı öğrenme sadece ihtiyaç hissedildiğinde ortaya çıkmaktadır. İlk oluşan ve olgunlaşan melekemiz beş duyumuzdur. Ayrıca ilk önce geliştirilmesi gereken ancak en çok ihmal edilen de bu duyularımızdır. Rousseau bu eserinde duyuların eğitimine de oldukça önem vermekte, insanın sahip olduğu tüm potansiyelleri optimal düzeyde kullanması gerekliliği üzerinde durmaktadır.

 

 

Rousseau'ya göre biz insanlar genellikle duyularımızı kendi hallerine bırakarak gelişmelerini beklemekteyiz. Bu şekilde kullanıyor olmamız duyularımızın gelişimini sağlamakta ise de bu en uygun düzeyde olmamaktadır. Kendi haline bırakarak duyularımızın tam gelişmesini sağlayamayız. Duyularımızı kullanmalı ve kullandığımızın farkında olmalıyız. Dokunduğumuzun farkına vararak dokunmak, kokladığımızın farkına vararak koklamak, kısacası tüm duyularımızı bilinçli şekilde kullanmak hayata ve kendi varlığımıza daha büyük bir sevinç ve coşkuyla bakmamızı sağlar.

 

 

Rousseau’ya göre sadece beş duyumuz yoktur. Beş duyumuzun dışında bir de altıncı duyumuz vardır ki bu duyu bütün insanlarda ortak olan bir duyudur ve beş duyumuzun hakkıyla kullanılmasıyla ortaya çıkar. Bu altıncı duyuya has bir uzuv yoktur, özellikle zihnin kıvrımları arasında bulunur ve adına anlam veya fikir denir. Bilgilerimizin genişliği bu anlamların sayısı ile ölçülür ve açık seçik olmaları da düşüncelerimizin sıhhati ile ilgilidir. Bu fikirleri kendi aralarında kıyaslama sanatına da beşeri muhakeme adı verilir.

 

 

Muhakeme de ikiye ayrılır; çocukça ya da saf muhakeme ve fikri veya beşeri muhakeme. Çocukça muhakeme; farklı duyumları bir araya getirerek basit fikirler oluşturur. Beşeri muhakeme ise; çeşitli basit fikirlerden karmaşık fikirler meydana getirme özelliğidir.

 

 

Rousseau, empatinin insanlar için olmazsa olmaz olduğunu vurgulamaktadır. Çocuğun duygusal ve merhametli olması için şu duyarlılıkları taşıması gereklidir: Kendisi gibi acı çeken ve kendisine benzeyen diğer varlıkların var olduğunu bilmeli ve hissettiği acıları hisseden, kendisi gibi duygu taşıyan varlıkların bulunduğundan haberdar olmalıdır.

 

 

Rousseau’nun düşüncesine en genel anlamda üç ayrı yönden yaklaşmak olanaklıdır:     

“Toplum sözleşmesi kuramcısı olarak” Rousseau, var olan insanlık durumunu açıklamak amacıyla varsayımsal bir doğa durumu kurmaya çalışır. Bu çaba, hem bir insan doğası kuramı hem de toplumsal örgütlenmeye yönelik bir dizi pragmatik savdan oluşan bir felsefi insanbilimin çevresinde dolaşır.

“Toplum yorumcusu olarak” Rousseau, eğitim ile toplumsal örgütlenmenin hem var olan uygulamadaki biçimlerini hem de olması gereken ideal biçimlerini ortaya koymaya çalışır.

“Bir ahlakçı olarak” Rousseau ise bir tür evrensel siyasal eylem ya da uzlaşı biçimi aracılığıyla birey ile yurttaşı bir potada kaynaştırmaya çalışır. 1750’li yıllardan başlayarak Rousseau, insanın toplumdaki durumunun doğası ile kökenleri üstüne, buna bağlı olarak da var olan durumun iyileştirilmesi adına neyin yapılabilir olduğu ile neyin yapılması gerektiğine ilişkin giderek daha bir derinleşen, ayrıca da alabildiğine kavraması göçleşen düşünceler geliştirmiştir.

 

SONUÇ  

Kant ve romantik filozofları çok derinden etkilemiş olan Rousseau, bir aydınlan­ma düşünürü olmakla birlikte, aydınlanma hareketine, modernlik düşüncesine yöneltti­ği sert eleştiriyle tanınır. Bireysel insan varlığına ve onun mutluluğuna her şeyden çok değer vermiş olan Rousseau, insanın, kültürel farklılıklardan, sarayın yapaylıklarından, tutkunun ve rekabetin yol açtığı olumsuz etkilerden, özel mülkiyetin yarattığı eşitsizlikten arındırılarak, nasıl yeni baştan yaratılacağını araştırmıştır.

 

 

Onun felsefesi de, modern felsefenin tavrına uygun olarak, benlik kavramı çevresinde döner; Descartes’ın öznel, tözsel benli­ğinden sonra, onun insanı, ahlâka dayanak olan, kendisine düşünce ya da mantıkla değil de, duyguyla ulaşılan, ve kişisel bir iyilik du­yusuyla temellendirilen bir insani benliktir. Onun sözünü ettiği insani benlik, rasyonalistlerin ve empiristlerin ifade ettiği gibi, formel boyutları olan, içebakışla bilinen ve kendisi­ni bilgiyle gösteren bir benlik değil de, daha çok romantiklerde söz konusu olan türden evrensel bir kişilik anlamında bendir; Rousseau’nun insanı, yaratıcı, ve kendisini dünya­ya ve geleceğe fırlatan bir benliği tanımlar. O insanın özü itibariyle iyi ve ahlâklı bir yarlık olduğunu savunmuş, insanda, akıldan çok, duyguların önem taşıdığını, ahlâk söz konusu olduğunda, akıl ve duyguların bir arada gidebileceğini belirtmiştir. Rousseau'nun bu insan görüşü, yalnızca etik için değil, fakat siyaset ve toplumsal yaşam için de bir temel oluşturur.

 

 

Bunların yanı sıra Rousseau’nun annesini küçük yaşta kaybetmesinin hayatı üzerinde büyük etkisi olduğu düşünülmektedir. Bunun getirisi olarak yaşadığı patolojilerin tutumlarına ve eserlerine yansıdığı düşünülmektedir. O güne dek Hobbes’un Leviathan adlı eserinden “doğasında kötü olarak” tanınan insan, Rousseau’nun Emile adlı eserinde “iyi” olarak tanımlanmıştır. O’na göre; eğer insan farklı toplumsallaşma süreci yaşasaydı “iyi” olabilirdi. Rousseau, var olan çevreye bakıp genellemeler yapmak yerine, olgular ve yasalara farklı bakmaya çalışmıştır. Aslında Rousseau’nun verdiği tepki yozlaşmanın bir getirisi olan burjuva toplumuna yöneliktir. Hatta o toplumu protesto ettiğinden olacak, öz çocuklarını nüfusuna geçirmediği için eleştirilere hedef olmuştur. İlk basıldığı dönemde Rousseau’yu başka bir ülkeye irtica etmek zorunda bırakacak kadar radikal görüşler içeren Emile, Rousseau’nun düzene verdiği bir tepki olarak da düşünülebilir. O’na göre “insan doğada zayıf değildir” insanı zayıflatan toplumun ta kendisidir.

 

 

Rousseau, Emile’i insan doğasının temsili olarak düşünmüştür. Soyuttur, o yüzden köydedir. Cahildir, bilgileri kendisi keşfedecektir. Rousseau’nun eleştirisi “cahilleştirme sanatını” başarı ile uygulayan burjuva toplumunadır.
 

Rousseau’nun eğitime ilişkin görüşlerinin bir bölümü günümüzde geçerliliğini korurken, bir kısmı geçerliliğini yitirmiştir. Özellikle kadın eğitimine ilişkin görüşleri günümüzde paydaş bulamamaktadır. Kadın eğitimini anlattığı beşinci bölümde, kadının sadece anne olması nedeniyle değerli olduğunu belirtmiş. Bu değer erkeğin kadına verdiği önemle ilişkilendirilmiştir. Günümüzde pek çok toplumda bu görüşün geçerliliği kalmamıştır.
 

Her şeyden önce kitabın oluşmasını sağlayan Emile gerçekte olmayan, hayali bir çocuktur ve Emile’in eğitimine ilişkin bütün görüşler birer varsayımdan ibarettir. Anne-baba ve öğretmenin doğru bir eğitim yöntemine başvuracağı ve çocuğun buna doğru bir şekilde karşılık vereceği varsayılmış ve böylece hayali bir eğitim yöntemi kurgulanmıştır. Bu eğitim yöntemleri gerçek bir çocuğa Rousseau tarafından uygulanmış olsaydı belki daha farklı sonuçlarla ve sorunlarla ortaya çıkabilirdi.
 

Bir diğer varsayım çocuğun her şeyi her zaman doğru biçimde anlayıp, iyi ve doğru olanı benimseyeceği varsayımıdır. Tabi bu natüralizmin temel görüşlerinden birisi ancak gerçekte böyle bir doğru seçimin yapılabilmesi için çocuğu bütün kötü ve yanlış şeylerden uzak tutup hep doğru ve iyinin bulunduğu ortamda tutmak ve diğer ortamlardan soyutlamak gerekir ki, bu pratikte mümkün olmadığı gibi Rousseau’nun eserinde anlattığı bazı özelliklerin çocuklarda oluşmasını engelleyici niteliktedir.

   
 

Rousseau’nun derslerde kullanılmasını önerdiği yöntemler; yaparak yaşayarak öğrenme, çocuğun her şeyi kendisinin keşfetmesi için uygun ortamlar hazırlama, çocuğun ilgi ve yeteneklerinin ortaya çıkabilmesi için özgür bırakma bana göre denenmeye değer yöntemlerdir ve günümüzde uygulanmaktadır.
 

Tolstoy, J.J.Rousseau’nun görüşlerinin etkisinde kalarak, onun savunduğu ilkeleri eğitimde uygulamaya çalışan kişilerden biridir. Tolstoy, özgürlüğü temele alarak geleneksel okul sistemi yerine, karşılıklı güven ve saygıya dayalı, öğretmenin yol gösterici bir rol üstlendiği, düzenin öğrenciler tarafından sağlandığı, Jasnaja Polyana’da bir okul kurdu(1849-1859). Bu okul sisteminde öğrenciler, başarılarına ve yeteneklerine göre gruplara ayrıldılar. Öğrenciler, okuyacakları dersleri ve öğretmenleri özgürce seçme hakkına sahiptiler. Okula devam zorunlu değildi. Öğrenciler, öğretimde uygulanacak düzeni belirleme, okul yönetimine katılma, okulda disiplini sağlamakla görevliydiler. Suç işleyen öğrenciye, öğrencilerden oluşan bir kurul tarafından ceza verilirdi. Ders işleme yöntemi özgürlüğe dayalıydı. Dıştan yapılacak her türlü baskı dışarı atılır; öğrencinin serbestçe duygu ve düşüncelerini ifade etmesine imkan verilirdi. Ne ev ödevi, ne derse devam, ne öğretmene selam verme zorunluluğu ne de oturma düzeni vardı. Böyle olmasına rağmen, öğrenciler arasında güçlü bir dayanışma havası, düzen anlayışı, doğruluk, dürüstlük ve temizlik okulda başarıyla sağlandı.

 

 

Aslında Rousseau, Piaget gibi klinik psikolojinin yöntemleri ile çalışmamıştı. Kendisinin de ifade ettiği gibi mantık ve akıl yürütmesini, ilkelerden çok olgular üzerine bina etmiş ve gözlemlerine dayanarak eserini yazmıştı. Günümüzde, gelişim psikologlarının, çalışmaları Rousseau'yu destekler niteliktedir.

 

 

Atatürk’ün de Rousseau’nun eserleini kendisi için önemli olan bölümlerin altını çizerek okuduğu bilinmektedir. Onun Rousseau hakkındaki şu sözleri ilgi çekicidir:
“Bu Meşrutiyet kuramlarını bulan en büyük filozofların, bu kuramları kurmak için çalıştıkları esasları inceledim, bunların içeriğini anlamaya çalıştım. Benim gördüğüm şudur: Düşünmüşler ve nasıl yapalım da bu zorba kuvvet, o toplumsal ve ulusal iradenin aşağısında kalabilsin ya da sıfıra ulaşabilsin diyorlar. Ve bunu başaramamak yüzünden büyük ve derin bir ıstırap duyuyorlar. Jean Jacques Rousseau’yu baştan sona kadar okuyunuz! Ben okuduğum vakit, gerçek olduğuna inandığım bu kitap sahibinde iki esas gördüm. Birisi bu ıstırap, diğeri bir cinnettir. Merak ettim, özel durumunu inceledim. Anladım ki, bu adam mecnun idi ve cinnet durumunda bu eserini yazmıştır. Dolayısıyla çok ve pek çok dayandığımız bu kuram, böyle bir dimağın ürünüdür.”

 
 

KAYNAKLAR

Ata, B. (2003). Rousseau Emile ve tarih öğretimi, Milli Eğitim Dergisi, sayı: 159, Ankara.  Erişim Tarihi: 01.10.2007, http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/159/ata.htm.

Dent, N. J. H. (2006): Rousseau sözlüğü, Çeviren: Gözkan, B. Ilgıcıoğlu, N., Çitil, A., Kovanlıkaya, A., Sarmal Yayıncılık, İstanbul.

Gagnebin, B. ve Raymond, M. (1969). Jean Jacques Rousseau tüm eserleri (Jean Jacques Rousseau Oeuvres Completes), Gallimard, Paris. 

Launay, M. (1966). Jean Jacques Rousseau Emile ou de L’education, garnier flammarion, Paris.  

Rousseau, J.J. (1990). İnsanlar arasındaki eşitsizliğin kaynağı, (çev. Rasih Nuri İleri), İstanbul.

Rousseau, J.J. (1990). Toplum sözleşmesi (çev. Vedat Günyol), İstanbul.

Rousseau, J.J. (2006). Emile bir çocuk büyüyor, Selis Kitaplar, İstanbul.

Sönmez, V. (2002). Eğitim felsefesi, Anı Yayıncılık, Ankara.

  Okuduğunuz için teşekkürler...

Gülçin KARADENİZ