İnsan hayatında büyük öneme sahip olan kitaplar, çocukluk döneminden itibaren etkili olmaya, çocuğun hayatına girmeye başlamaktadır. Okuma alışkanlığı, ailede başlayan ve okul öncesi eğitim kurumlarında sevdirilmeye devam edilen bir kazanımdır. Çocukta kitaba karşı ilgi, dergi, kitap ve gazetelerdeki resimlere bakmakla başlar. Ebeveynlerin ilk görevi; çocukları kitaplarla tanıştırmak ve onlara model olmaktır. Kendisi gazete, dergi ve kitap okumayan ebeveynlerin çocuklarından okumuyor diye yakınmaya olmayacaktır. Okul öncesi dönemdeki çocuğa, yaş grubuna uygun, bol resimli kitapları okuyarak resimleri ilginç duruma sokmak, onların düşünce yapılarında yeni dünyalar yaratmak, ebeveynlere düşen görevlerin başında gelmektedir. Çocuklar, kendi kendilerine okumayı öğrenmeden önce, okuma hakkında büyük keşifler yapabilirler. Yetişkin, çocuğa kitap okudukça ve kitap üzerindeki sembolleri belirttikçe çocuk, kitabın soldan sağa ve yukarıdan aşağıya okunduğunu öğrenir. Kitabın nasıl tutulacağı, kitabın yıpranmaması için sayfaların nasıl açılacağı ve gözden ne kadar uzak tutulacağı gözlemler (Çakmak, Güleç ve Geçgel, 1987).
Çocuk kitapları, çocuğun üç yaşına ulaştığı bir dönemde onlara anadilinin yapı ve işleyişine ilişkin ilk ipuçlarını sunan, dilin ve çizginin anlatım gücünü ve güzelliğini yansıtan görsel ve dilsel uyaranlar sunarak dil becerilerinin edinilmesi sürecinde önemli bir rol oynar (Sever, 2010). Çocuklara, bebeklik dönemlerinden başlayarak şiir ve öykü gibi yazınsal metinler okunmalı, onlar dilin farklı kullanımlarıyla buluşturulmalıdır (Aslan, 2006). Çocuk üç yaşından sonra; şiir, masal, öykü, fabl gibi yazınsal türlerin; bilmece, öykü ya da anlatıların ona sorulması / okunması yoluyla dilin vurgu, tonlama, ulama gibi söyleyiş kurallarını öğrenir. Bu kitaplar, çocukta dört dilsel etkinlikten biri olan dinleme becerisinin gelişmesine yardımcı olur. Sözcük dağarcığını zenginleştirir, düzgün cümle kurma becerisi kazandırırken anlama ve anlatma yeteneklerini geliştirir (Sever, 2009; Aslan, 2006; Aslan, 2007). Çocuğun anlatma becerisini öğrenmesi, aşağıdaki dilsel etkinliklerin gelişimine katkı sağlar:
Çocuğu, dilin işleyişi üzerine düşündürür,
Sözcük dağarcığını zenginleştirir,
Sözdizimini düzeltir,
Dille farklı bir ilişki kurmayı, sözcüklerle oynamayı öğrenir (Popet ve Roques, 2002).
Kitap, çocuğun zihinsel gelişimini destekler, kavramlar öğrenmesini sağlayarak hayatı tanımasına yardımcı olur (Öztürk 1995). “Gözlemleme”, “karşılaştırma”, “sınıflandırma”, “uygulama”, “eleştirme” yapma fırsatları yaratarak, çocuklarda düşünme ile ilgili bazı temel işlemlerin gelişmesine katkı sağlar. Alpöge (2003)’ye göre, çocuklar kendilerine okunan nitelikli kitaplar sayesinde olayların bir sıra izlediğini ve buna bağlı olarak neden-sonuç ilişkisini öğrenirler; çünkü öyküler böyle bir sıra içerir. Öykülerin bir başı, gelişme bölümü ve sonu vardır. Öyküler genellikle bir sorun ve çözümü üzerine kurulduğundan bu tür kitapları okuduğunda çocuklar, soruna nasıl bir çözüm bulunduğuna şahitlik ederler. Gönen (1988), bir araştırmasında okul öncesi eğitim alan çocukların dil gelişiminde resimli kitapların etkisini incelemiş ve kitaplarla desteklenerek eğitim alan çocukların dil düzeylerindeki gelişmenin, destek eğitimi almayanlardan daha yüksek olduğu saptanmıştır.
Kitap, çocuğun zihinsel gelişimini destekler, kavramlar öğrenmesini sağlayarak hayatı tanımasına yardımcı olur (Öztürk 1995). “Gözlemleme”, “karşılaştırma”, “sınıflandırma”, “uygulama”, “eleştirme” yapma fırsatları yaratarak, çocuklarda düşünme ile ilgili bazı temel işlemlerin gelişmesine katkı sağlar. Alpöge (2003)’ye göre, çocuklar kendilerine okunan nitelikli kitaplar sayesinde olayların bir sıra izlediğini ve buna bağlı olarak neden-sonuç ilişkisini öğrenirler; çünkü öyküler böyle bir sıra içerir. Öykülerin bir başı, gelişme bölümü ve sonu vardır. Öyküler genellikle bir sorun ve çözümü üzerine kurulduğundan bu tür kitapları okuduğunda çocuklar, soruna nasıl bir çözüm bulunduğuna şahitlik ederler. Gönen (1988), bir araştırmasında okul öncesi eğitim alan çocukların dil gelişiminde resimli kitapların etkisini incelemiş ve kitaplarla desteklenerek eğitim alan çocukların dil düzeylerindeki gelişmenin, destek eğitimi almayanlardan daha yüksek olduğu saptanmıştır.
Çocuk kitaplarının çocuğun kişilik gelişimine de olumlu etkileri vardır. Aslında çocukların olumlu kişilik özellikleri geliştirmelerinde, aile bireylerinin tutumları çok önemli bir rol oynar. Çocuğa kendi davranışlarını yönetme özgürlüğü ve olanağı yaratan demokratik yaklaşımlar çocuğu olumlu etkiler ve sağlıklı bir kişiliğe sahip olmasını sağlarken kısıtlayıcı ve denetleyici yaklaşımlar ise, çocuklarda ketlenmeleri ve suçluluk duygusunu pekiştirir (Gander ve Gardiner, 2001). Çocukların önem verdikleri kişilerin duygu, düşünce ve davranışlarını benimseyip kendilerine özgü davranışlara dönüştürdüğü bir dönemde, kitaplar öykünebilecek yeni modeller yaratır. Bu modeller, çocukları da benzer davranışlarda bulunmaya isteklendirir. Bu süreç, çocuklara kendilerini tanımaları, önemli olduklarına inanmaları, başkalarına saygı duymaları gibi kişilik gelişimi için önemli olan yaşantıları edinme olanağı yaratır (Sever (2010). Ayrıca olumlu karakterlerle özdeşim kuran çocuklar, kendileri de böyle bir kişilik geliştirmeye özenebilirler (Aslan, 2006).
Çocuk kitapları, çocukların çeşitli konularda deneyim edinmelerine de katkı sağlar. Belki de onlara hiç anlatamayacağımız durum, olay ve yer konusunda bilgi edinirler. Hem kendi kültürlerini hem de değişik kültürleri bu yolla tanıyabilirler. En önemlisi ise kendini sevmeyi, yaşamdan zevk almayı öğrenirler.
Anne baba olarak çocuklarımıza kitap alırken mutlaka; yaş grubuna uygun olmasına, öğretici bir adı olmamasına, yazı karakterinin iri ve az olup bol resimli bu resimlerin de gerçeklerine uygun ve karmaşık olmamasına dikkat etmenizi öneririm.
Sevgiler,
Bilgilendirmeniz için çok teşekkür ederiz.Başarılarınızın devamını dilerim.
YanıtlaSil